Pieniężny Seweryn (junior), pseud. Kuba spod Wartemborka (1890–1940), drukarz, wydawca, redaktor i dziennikarz. Ur. 25 II w Olsztynie na Warmii, był najstarszym synem Seweryna (zob.) i Joanny z Liszewskich (zob. Pieniężna Joanna), bratankiem Władysława (zob.). Uczęszczał do niemieckiej szkoły w Olsztynie. Wraz z bratem Władysławem (1891–1917) uczył się języka polskiego u ks. Walentego Barczewskiego. Ukończył 4 klasy gimnazjum, w Olsztynie. W szesnastym roku życia rozpoczął naukę zawodu w drukarni „Gazety Olsztyńskiej”. W r. 1910 wybrano go na sekretarza Polsko-Katolickiego Tow. «Zgoda» w Olsztynie. Po raz pierwszy nazwisko P-ego jako redaktora odpowiedzialnego „Gazety Olsztyńskiej” pojawiło się w marcu 1911; w ciągu czternastu dni, od 18 III do 1 IV, zastępował swego stryja Władysława, którego powołano na przeszkolenie wojskowe. W tym czasie P. pełnił również funkcję sekretarza Polskiego Tow. Młodzieży Kupieckiej w Olsztynie, a także brał udział w zebraniach Polsko-Katolickiego Tow. «Jedność». W lutym 1912 stanął po raz pierwszy przed sądem niemieckim pod zarzutem nieprawdziwego opisania metod traktowania księdza Edmunda Gryglewicza w kłodzkiej twierdzy. Wyrokiem Izby Karnej Sądu Krajowego w Olsztynie został skazany na zapłacenie grzywny w wysokości 200 marek z zamianą na 14 dni aresztu. W końcu 1912 r. został powołany do wojska, odbył dwuletnią służbę. W czasie pierwszej wojny światowej służył w piechocie. Po wojnie powrócił w r. 1918 do Olsztyna. Matka, jako właścicielka „Gazety Olsztyńskiej”, powierzyła mu kierownictwo wydawnictwa. W listopadzie 1918 wybrano P-ego na delegata z Warmii (z pow. olsztyńskiego) na obradujący w Poznaniu Sejm Dzielnicowy. Był członkiem Polskiej Rady Ludowej dla Warmii. W czasie przygotowań do plebiscytu P-emu oraz jego stryjowi Władysławowi powierzono kierownictwo komisji organizacyjnej tejże Rady. Mianowano P-ego także zastępcą przewodniczącego komisji plebiscytowej na miasto Olsztyn.
P. znacznie rozbudował wydawnictwo. Poza „Gazetą Olsztyńską” drukowano tu w l. 1919–20 trzy dodatki w języku niemieckim: „Polnische Nachrichten”, „Beilage zu Nr… der ,Gazeta Olsztyńska’. Zur Information unserer deutschsprechenden Mitbürger”, potem nazwany „Zur Information unserer deutschen Mitbürger” oraz „Ermländische Volksstimme”, a także inne druki polskie. Od r. 1921 drukował w Olsztynie „Gazetę Polską” z dwoma dodatkami: „Dla Młodzieży” i „Wieczory Rodzinne”. Po plebiscycie przejął drukarnię zlikwidowanego przez Niemców w lipcu 1920 „Mazura” w Szczytnie (redagowanego przez Kazimierza Jaroszyka). Był jednym z organizatorów Związku Polaków w Prusach Wschodnich i został jego wiceprezesem, odpowiedzialnym za pracę towarzystw ludowych. Po przekształceniu Związku Polaków w Prusach Wschodnich w IV Dzielnicę Związku Polaków w Niemczech P. wszedł również do kierownictwa tej Dzielnicy. W l. 1923–39 poza „Gazetą Olsztyńską” z czterema dodatkami: „Gospodarzem”, „Gościem Niedzielnym”, „Życiem Młodzieży” (1924–30) i „Głosem Pogranicza” (1928–32), P. drukował w swojej oficynie następujące czasopisma: „Mazurski Przyjaciel Ludu” (1923–8), „Głos Ewangelijny” (1925–39), „Mazur” (1928–39) wraz z dodatkiem „Twierdza Ewangelicka”, „Kulturwehr” (1933–8), „Mały Polak w Niemczech” (1938–9), „Kalendarz dla Mazurów” (1932–9). P. wydawał także polskie książki z zakresu etnografii, historii, literatury, podręczniki szkolne (łącznie ok. 50 tytułów), listy pasterskie biskupów warmińskich, ulotki, druki akcydensowe. Część druków, przeznaczoną dla Mazurów, tłoczył szwabachą. P. prowadził również przy redakcji księgarnię. Rozprowadzał w niej książki, m.in. z wydawnictw M. Arcta, Gebethnera i Wolfa, K. Miarki, Św. Wojciecha, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. W l. 1918–36 P. wielokrotnie zastępował redaktorów „Gazety Olsztyńskiej”. Po pozbawieniu przez władze niemieckie w r. 1936 Wacława Jankowskiego praw dziennikarskich P. przejął obowiązki redaktora odpowiedzialnego „Gazety Olsztyńskiej” oraz „Mazura”. W l. 1920–39 Niemcy wytoczyli P-emu trzy procesy sądowe, a minister oświaty i propagandy Rzeszy skierował pod jego adresem dziesięć upomnień grożących skreśleniem z listy dziennikarzy Rzeszy. P. pisał felietony w gwarze warmińskiej, zatytułowane Kuba spod Wartemborka gada. We wrześniu 1939 P. został aresztowany i razem z innymi działaczami polskimi z Prus Wschodnich umieszczony w obozie koncentracyjnym Hohenbruch pod Królewcem, gdzie rozstrzelano go 24 II 1940. Budynek przy ul. Młyńskiej w Olsztynie, w którym mieściła się „Gazeta Olsztyńska”, został rozebrany, a na tym miejscu Niemcy postawili szalet publiczny.
W listopadzie 1946 prochy P-ego przeniesiono na cmentarz olsztyński. W r. 1946 warmińskie miasteczko Mehlsack przemianowano na Pieniężno, a w r. 1964 w pobliżu dawnej drukarni P-ego w Olsztynie położono kamień pamiątkowy ku jego czci.
W małżeństwie (od r. 1920) z Kazimierą Wandą z Dembińskich (zob. Pieniężna Wanda) P. miał czworo dzieci: Konstantego (zm. 17 I 1942), Ewę, zamężną Bojarską, Marię, zamężną Friemanową, i Halinę (zm. 15 VII 1945).
W. Enc. Powsz. (PWN); Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Oracki, Słown. Warmii; PSB (Nowakowski Stanisław); Słown. Pracowników Książki Pol.; – Chłosta J., Księgarnia „Gazety Olsztyńskiej”, „Komun. Mazur.-Warmińskie” 1977; tenże, Seweryn Pieniężny 1890–1940. Redaktor i wydawca spod znaku Rodła, Olsztyn 1980; tenże, Wydawnictwo „Gazety Olsztyńskiej” w latach 1918–1939, Olsztyn 1977 (fot.); Lietz Z., Plebiscyt na Powiślu, Warmii i Mazurach w 1920 roku, W. 1958 s. 114, 115 (fot.); Poznański S., Więzień z Hohenbruch, „Stolica” nr 7 s. 13–14; „Szkice Olsztyńskie”, Olsztyn 1967 (fot.); Wakar A., Olsztyn 1353–1945, Olsztyn 1971 (fot.); tenże, Redaktorzy „Gazety Olsztyńskiej” Seweryn Pieniężny, „Gaz. Olsztyńska” 1976 nr 136; Wrzesiński W., Oblicze ideowo-polityczne „Gazety Olsztyńskiej” w latach 1920–1939, „Komun. Mazur.-Warmińskie” 1960; tenże, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939, Olsztyn 1973; – Baczewski J., Wspomnienia Warmiaka, W. 1961; Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918, P. 1918 s. 114; Friemanowa M., Mazur to ostatni, „Przekrój” 1980 nr 1820 s. 11 (fot.); Kmiecik E., Wspomnienia o redaktorze z Olsztyna, „Stolica” 1964 nr 25 s. 14 (fot. głowy P-ego rzeźby Barbary Świtycz-Widackiej); Zysnarski L., W obozie śmierci Hohenbruch, „Ilustr. Kur. Pol.” 1958 nr 6 s. 4; – „Gaz. Olsztyńska” 1909–13, 1919–39; „Stolica” 1964 nr 11 s. 15, nr 32 s. 14.
Jan Chłosta